Η κατάληψη της ουκρανικής γεωργίας από τις πολυεθνικές
του Frederic Mousseau
Την ίδια ώρα, που οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωναν, πέρσι, στα μέσα Δεκέμβρη, τις νέες κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, η Ουκρανία έλαβε 350 εκατομμύρια δολάρια αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας, ως συνέχεια ενός πακέτου βοήθειας του 1δις, που εγκρίθηκε από το αμερικάνικο Κογκρέσο τον Μάρτη του 2014.
Η περαιτέρω εμπλοκή των δυτικών κυβερνήσεων στην Ουκρανική σύγκρουση, αναδεικνύει την εμπιστοσύνη τους στο υπουργικό συμβούλιο που διορίστηκε από την νέα κυβέρνηση, νωρίτερα, τον Δεκέμβρη του 2014. Αυτή η νέα κυβέρνηση, είναι μοναδική, δεδομένου ότι τρία από τα πιο σημαντικά υπουργεία, δόθηκαν σε άτομα, που είχαν γεννηθεί στο εξωτερικό και έλαβαν την ουκρανική υπηκοότητα, λίγες μόλις ώρες πριν το διορισμό τους.
Στο Υπουργείο Οικονομικών τοποθετήθηκε η Natalie Jaresko, επιχειρηματίας που έχει γεννηθεί και σπουδάσει στις ΗΠΑ, και η οποία εργαζόταν στην Ουκρανία από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όπου διαχειριζόταν μια, σχηματισμένη από την αμερικάνικη κυβέρνηση, εταιρεία χαρτοφυλακίου επενδύσεων, με στόχο να προβεί σε επενδύσεις στη χώρα. Η Jaresko, είναι επίσης διευθύνων σύμβουλος της Horizon Capital, εταιρίας επενδύσεων, που διαχειρίζεται διάφορες δυτικές επενδύσεις στην Ουκρανία.
Όσο ασύνηθες κι αν φαίνεται, ο διορισμός είναι συνεπής, με τη διαδικασία, που , πιο πολύ, φαίνεται να μοιάζει με κατάληψη της Ουκρανικής οικονομίας από δυτικά συμφέροντα. Σε δυο εκθέσεις, «Η κατάληψη της Ουκρανικής γεωργίας από τις πολυεθνικές» και «Περπατώντας στη Δυτική πλευρά: η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ στην Ουκρανική σύγκρουση», το Oakland Institute έχει τεκμηριώσει αυτήν την κατάληψη, ειδικά στον αγροτικό τομέα.
Ένας βασικός παράγοντας της κρίσης που οδήγηση στις πολύνεκρες διαδηλώσεις και τελικά στην αποπομπή του προέδρου Viktor Yanukovych τον Φλεβάρη του 2014, ήταν η απόρριψη της συμφωνίας Σύνδεσης με την ΕΕ, που στόχευε στην επέκταση του εμπορίου και τη σύγκλιση με την Ε.Ε., μια συμφωνία που πήγαινε «πακέτο» με δάνειο των 17δις από το ΔΝΤ.
Μετά την αναχώρηση του προέδρου και την εγκαθίδρυση φιλο- Δυτικής κυβέρνησης, το ΔΝΤ εκκίνησε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, που ήταν προαπαιτούμενο για το δάνειο, και είχε ως στόχο την αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων στη χώρα.
Το πακέτο μέτρων περιλαμβάνει την μεταρρύθμιση της δημόσιας παροχής νερού και ενέργειας, και, κυρίως, επιδιώκει να αντιμετωπίσει, αυτό που η Παγκόσμια Τράπεζα, έχει χαρακτηρίσει ως «διαρθρωτικές ρίζες» της παρούσας οικονομικής κρίσης της Ουκρανίας, ιδιαίτερα το υψηλό κόστος για την άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στη χώρα.
Ο Ουκρανικός αγροτικός τομέας έχει αποτελέσει πρωταρχικό στόχο ξένων ιδιωτικών επενδύσεων και, λογικά, αντιμετωπίζεται από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, ως πρωταρχικό πεδίο μεταρρυθμίσεων. Και οι δυο οργανισμοί επαινούν το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση είναι έτοιμη να ακολουθήσει τις συμβουλές τους.
Για παράδειγμα, ο οδικός χάρτης μεταρρυθμίσεων, που καθοδηγείται από το εξωτερικό, και παρασχέθηκε στην Ουκρανία, περιλαμβάνει την διευκόλυνση απόκτησης αγροτικής γης, την μείωση των ρυθμιστικών διατάξεων και ελέγχων για τα τρόφιμα και τις καλλιέργειες , καθώς και τη μείωση της φορολογίας στις επιχειρήσεις και τη μείωση των τελωνειακών δασμών.
Το διακύβευμα γύρω από τον τεράστιο αγροτικό τομέα της Ουκρανίας- τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας καλαμποκιού και πέμπτος σιταριού- δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο. Η Ουκρανία είναι γνωστή για τις τεράστιες εκτάσεις εύφορης «μαύρης γης», και έχει το προνόμιο να διαθέτει περισσότερο από 32 εκατομμύρια εκτάρια εύφορης καλλιεργήσιμης γης, που ισούται με το ένα τρίτο της συνολικής καλλιεργήσιμης γης στην Ε.Ε.
Οι κινήσεις για τον έλεγχο του αγροτικού συστήματος της χώρας, αποτελούν κομβικό παράγοντα του αγώνα που διεξάγεται τον τελευταίο χρόνο στην μεγαλύτερη αντιπαράθεση Δύσης- Ανατολής, από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Η παρουσία ξένων πολυεθνικών στην ουκρανική γεωργία αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς, με περισσότερα από 1,6 εκατομμύρια εκτάρια , τα τελευταία πρόσφατα χρόνια, να έχουν εκχωρηθεί σε ξένες εταιρίες για αγροτικές δραστηριότητες. Ενώ η Monsanto, η Cargill και η Du Pont βρίσκονται στην Ουκρανία εδώ και αρκετό καιρό, οι επενδύσεις τους στη χώρα έχουν αυξηθεί σημαντικά τα λίγα τελευταία χρόνια.
Η Cargill δραστηριοποιείται στην αγορά των παρασιτοκτόνων, των σπόρων και των λιπασμάτων, και, πρόσφατα, επέκτεινε τις αγροτικές της επενδύσεις στην αποθήκευση σιταριού, στην κτηνοτροφία και αγόρασε μερίδιο της UkrLandFarming, της μεγαλύτερης αγροτικής επιχείρησης στη χώρα.
Παρομοίως, η Monsanto βρίσκεται στη χώρα εδώ και χρόνια, αλλά έχει διπλασιάσει το μέγεθος της ομάδας της τα τελευταία τρία χρόνια. Τον Μάρτη του 2014, λίγες εβδομάδες μόλις μετά την καθαίρεση του Γιανουκόβιτς, η εταιρία επένδυσε 140 εκατομμύρια δολάρια στην κατασκευή ενός νέου εργοστασίου σπόρων στην Ουκρανία.
Επίσης, η Du Pont επέκτεινε τις επενδύσεις της και ανακοίνωσε, τον Ιούνη του 2013, ότι και η ίδια θα επένδυε σε ένα νέο εργοστάσιο σπόρων στη χώρα.
Οι δυτικές πολυεθνικές δεν έχουν θέσει απλά υπό έλεγχο συγκεκριμένες επικερδείς αγροτοεπιχειρηματικές και αγροτικές δραστηριότητες, αλλά πλέον εκκινήσει μια προσπάθεια καθετοποιημένης ολοκλήρωσης του γεωργικού τομέα επεκτείνοντας τη δράση τους στις υποδομές και τις εξαγωγές.
Για παράδειγμα, η Cargill διαθέτει πλέον, τουλάχιστον 4 σιλό δημητριακών και 2 εργοστάσια επεξεργασίας ηλίανθων, απ’ τους οποίους παράγεται το ηλιέλαιο. Τον Δεκέμβρη του 2013, η εταιρία αγόρασε το «25%+1» ενός τερματικού σταθμού σιτηρών στο Νοβοροσίσκ, λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας, με δυναμικότητα 3,5 εκατομμυρίων τόνων σιτηρών τον χρόνο.
Έτσι, όλες οι πλευρές της Ουκρανικής αλυσίδας προμήθειας αγροτικών προϊόντων – από την παραγωγή των σπόρων και άλλων γεωργικών εισροών, μέχρι την εξαγωγή των εμπορευμάτων από την χώρα- τίθενται όλο και περισσότερο υπό τον έλεγχο Δυτικών Εταιριών.
Οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί και η αμερικάνικη κυβέρνηση, έχουν προωθήσει ενεργητικά αυτήν την επέκταση. Ξεκίνησαν με την πίεση για την κυβερνητική αλλαγή, όταν ό πρόεδρος Γιανουκόβιτς φαινόταν να εξυπηρετεί φιλορωσικά συμφέροντα. Στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας, άσκησαν περισσότερες πιέσεις, από τον Φλεβάρη του 2014, με την προώθηση μιας «φιλοεπιχειρηματικής» ατζέντας μεταρρυθμίσεων, όπως αυτή περιγράφηκε από την αμερικανίδα υπουργό Εμπορίου, Penny Pritzker, όταν συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό Arseny Yatsenyuk, τον Οκτώβρη του 2014.
Η Ε.Ε. και οι Η.Π.Α. δουλεύουν χέρι- χέρι στην επιχείρηση κατάληψης της Ουκρανικής γεωργίας. Παρά το γεγονός ότι η Ουκρανία δεν επιτρέπει την παραγωγή Γενετικά Μεταλλαγμένων καλλιεργειών, η Συμφωνία Σύνδεσης ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Ουκρανία, που πυροδότησε την σύγκρουση, που ανέτρεψε τον Γιανουκόβιτς, περιλαμβάνει έναν όρο(Άρθρο 404),που δεσμεύει τα συμβαλλόμενα μέρη στην συνεργασία με τα στόχο «την επέκταση των βιοτεχνολογιών», εντός της χώρας.
Αυτός ο όρος προκαλεί έκπληξη, δεδομένου του γεγονότος ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι καταναλωτές απορρίπτουν τις Γενενετικά Μεταλλαγμένες καλλιέργειες. Παρ’ όλα αυτά, δημιουργείται έτσι ένα «παραθυράκι» για την εισροή στην Γενετικά Μεταλλαγμένων στην Ευρώπη, μια ευκαιρία που την κυνηγούσαν μεγάλες αγροτοδιατροφικές πολυεθνικές, όπως η Monsanto.
Ανοίγοντας την πόρτα, για καλλιέργεια στην Ουκρανία Γενετικά Μεταλλαγμένων, διαμορφώνεται μια αντίθεση με την θέληση των Ευρωπαίων πολιτών, και δεν είναι ξεκάθαρο πως αυτή η αλλαγή θα επωφελήσει τους Ουκρανούς.
Είναι επίσης θολός, ο τρόπος με τον οποίο οι Ουκρανοί θα επωφεληθούν από αυτό το κύμα ξένων επενδύσεων στη γεωργία, και ποια επίπτωση θα έχουν αυτές οι επενδύσεις στους 7 εκατομμύρια ντόπιους αγρότες.
Όταν κάποια στιγμή, οι Ουκρανοί, στρέψουν το βλέμμα τους πέρα από τη σύγκρουση στο Ανατολικό «φιλορωσικό» τμήμα της χώρας, μπορεί να αναρωτηθούν για το τι απέμεινε στη δυνατότητα της χώρας τους να ελέγχει την προμήθεια τροφίμων και να διαχειρίζεται την οικονομία προς όφελός τους.
Όσο για τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους πολίτες, θα δουν, άραγε, κάποια στιγμή, κάτι διαφορετικό από τα πρωτοσέλιδα και τις φανφάρες για την ρώσικη επιθετικότητα και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μπας και αναρωτηθούν για την εμπλοκή των κυβερνήσεων τους, στην Ουκρανική σύγκρουση;